Haygriv Avatar Of Vishnu
दक्षिणेतील काही भागात श्रावण महिन्यातील पौर्णिमेला उपकर्म साजरा केला जातो. हा मुख्यतः कर्नाटक, आंध्र प्रदेश आणि ओरिसाच्या काही भागात साजरा केला जातो.याला तमिळमध्ये अवनी अवित्तम म्हणतात, ज्यांचा पहिला उपकर्म असतो त्यांना थलाई अवनी अवित्तम म्हणतात.अवनी हे तामिळ कॅलेंडरमधील एका महिन्याचे नाव आहे आणि अवीत्तम हे २७ नक्षत्रांपैकी एक आहे. कन्नडमध्ये जानिवरदा हुन्निम आणि ओडिशात गाम्हा पौर्णिमा. त्याला श्रावणी असेही म्हणतात.हा एक वैदिक विधी आहे जो प्रामुख्याने हिंदूंच्या ब्राह्मण जातीने पाळला जातो. अनेक ठिकाणी क्षत्रिय आणि वैश्य लोकही त्यावर विश्वास ठेवतात.
उपकर्म म्हणजे सुरुवात, एखाद्या गोष्टीची सुरुवात. हा दिवस वेद शिकण्याच्या विधी सुरू करण्याचा दिवस आहे.
उपकर्म कधी साजरा केला जातो (उपकर्म तारीख 2023)
उपकर्म वर्षातून एकदाच येतो. हे श्रावण महिन्यात येते, तमिळ कॅलेंडरनुसार ते धनिष्ठ नक्षत्राच्या दिवशी येते. आपल्या चार वेदांमध्ये ब्राह्मण समाज वेगवेगळ्या प्रकारे मानतो.
म्हणून ऋग्वेद मानणारे ब्राह्मण श्रावण महिन्याच्या पौर्णिमेच्या एक दिवस आधी म्हणजेच शुक्ल पक्षातील श्रावण नक्षत्रात साजरा करतात, त्याला ऋग्वेद उपकर्म असेही म्हणतात. यजुर्वेदाला मानणारे ब्राह्मण श्रावण महिन्याच्या पौर्णिमेला ते साजरे करतात.
जुर्वेद मानणारे ब्राह्मण श्रावण महिन्याच्या पौर्णिमेला हा दिवस साजरा करतात. यालाच यजुर्वेद उपकर्म म्हणतात. दुसऱ्या दिवशी गायत्रीचा जप करून संकल्प केला जातो. गायत्री जयंती आणि मंत्र बद्दल जाणून घेण्यासाठी वाचा.
सामवेदावर विश्वास ठेवणारे ब्राह्मण श्रावण महिन्याच्या अमावास्येच्या दुसऱ्या दिवशी म्हणजेच भाद्रपदाच्या हस्त नक्षत्राला हा उत्सव साजरा करतात. याला सामवेद उपकर्म म्हणतात. उपकर्माला उपनयनम आणि उपनयन असेही म्हणतात.
| ऋग्वेद उपाकर्म | 29 अगस्त |
| यजुर्वेद उपाकर्म | 30 अगस्त |
| गायत्री जापं | 31 अगस्त |
| सामवेद उपाकर्म | 16 सितंबर |
उपकर्माचे महत्त्व –
उपकर्माच्या दिवशी ब्राह्मणांनी घातलेला धागा, ज्याला जनेयू, जध्यामु, जानिवरा म्हणतात, तो बदलला जातो. ज्यांनी या वेदांचे ज्ञान मानवजातीला दिले आणि वेद आपल्या सर्वांसमोर आणले त्या ऋषी-मुनींचे आणि गुरुंचे आभार मानणे हा उपकर्माचा मुख्य उद्देश आहे.
उपकर्म आणि अवनी अवित्तमशी संबंधित कथा (अवनी अवित्तम / हयग्रीव कथा) –
ज्या दिवशी हयग्रीव हा भगवान विष्णूचा अवतार पृथ्वीवर अवतरला तो दिवस हयग्रीव जयंती म्हणून साजरा केला जातो. हयग्रीव हा भगवान विष्णूचा अद्भुत अवतार आहे. त्याला घोड्याचे डोके आहे, परंतु धड (शरीर) माणसासारखे आहे. वेदांना असुरांपासून वाचवण्यासाठी भगवान विष्णूंनी हा अवतार घेतला. ब्राह्मण हा दिवस उपकर्म किंवा अवनी अवित्तम म्हणून साजरा करतात.
हयग्रीव अवतार / जयंती (हयग्रीव अवतार / जयंती)
भगवान विष्णू श्रावण महिन्याच्या पौर्णिमेला घोड्याच्या रूपात अवतरले. मधु आणि कैतभ या राक्षसी शक्तींनी ब्रह्मदेवाचे वेद चोरले होते. ते वाचवण्यासाठी विष्णूने अवतार घेतला होता.
भगवान विष्णूने जेव्हा ब्रह्मदेवाची निर्मिती केली तेव्हा त्यांनी त्यांना सर्व वेद आणि पुराणांचे ज्ञान उत्तम प्रकारे दिले. जेव्हा ब्रह्माजींना या सर्वांचे चांगले ज्ञान होते, तेव्हा त्यांना असे वाटते की ते एकमेव अस्तित्व आहे. ते अभिमानाने भरलेले आहेत आणि त्यांना वाटते की सर्व शाश्वत आणि पवित्र वेदांचे ज्ञान फक्त त्यांनाच आहे.
जेव्हा भगवान विष्णूला हे कळते तेव्हा ते कमळाच्या फुलातून पाण्याचे दोन थेंब घेऊन मधु आणि कैतभ या राक्षसांना जन्म देतात. मग विष्णू त्या राक्षसांना सांगतात की जा आणि ते वेद ब्रह्मदेवाकडून चोरून घ्या आणि कुठेतरी लपवा.
वेद चोरीला गेल्यानंतर, ब्रह्मदेवाला जगातील सर्वात पवित्र, मौल्यवान वस्तू वाचवता न आल्याबद्दल जबाबदार वाटते, त्यानंतर तो भगवान विष्णूकडे मदतीसाठी प्रार्थना करतो.
भगवान विष्णू हयग्रीव किंवा हयवदनाचा अवतार घेतात आणि सर्व वेदांचे रक्षण करतात. अशा प्रकारे ब्रह्मदेवाचा अभिमानही नष्ट होतो. म्हणून हयग्रीवांच्या जन्माचा दिवस हयग्रीव जयंती आणि उपकर्म म्हणून साजरा केला जातो.
ज्याप्रमाणे भगवान विष्णूंनी वेदांचे रक्षण करून नवीन सृष्टी निर्माण केली, त्याचप्रमाणे उपकर्म, एक नवीन सृष्टी, नवीन सुरुवात साजरी करण्याचा उद्देश आहे. आसाममधील हाजो येथे हयग्रीव माधव मंदिर आहे, जेथे भगवान हयग्रीवांची पूजा केली जाते. महाभारत आणि पुराणात हयग्रीव अवताराचे वर्णन शांतीपर्व म्हणून केले आहे. हा भगवान विष्णूच्या कमी ज्ञात अवतारांपैकी एक आहे. काही प्रदेशांमध्ये, हयग्रीव हे वेदांचे प्रमुख देवता असल्याचे म्हटले जाते.
काय आहे भगवान विष्णू चा हयग्रीव अवतार येथे वाचा
उपकर्म विधि
ब्राह्मण श्रावण महिन्यात येणाऱ्या उपकर्मापासून वेदांचे वाचन सुरू करतात. जर त्यांना हवे असेल तर ते मकरम (मल्याळम कॅलेंडरचा महिना) च्या दिवशी मध्यभागी सोडू शकतात. आणि मग पुढच्या श्रावण पासून परत सुरुवात करू शकतो.
एवढ्या महान महान वेदांचे ज्ञान अवघ्या ६ महिन्यांत मिळू शकत नाही, म्हणून आता ब्राह्मण मकरमात न ठेवता वर्षाच्या १२ महिन्यांत वेदांचे ज्ञान प्राप्त करतात.
जुना धागा काढला जातो, नवीन घातला जातो. उपकर्माचा कार्यक्रम पवित्र नदी किंवा तलावात होतो. या दिवशी त्यांच्या ओळखीच्या सर्व पुरुषांना, नातेवाईकांना, मित्रांना बोलावले जाते.
यानंतर वेद सुरू होतात.
यानंतर ते वेदांचे अग्रदूत ऋषी नवकांडाची पूजा करतात.
एखाद्याच्या उपकर्माचे पहिले वर्ष असेल तर नंदी पूजनही केले जाते.
जे विवाहित नाहीत आणि जे ब्रह्मचारी आहेत, ते अग्निकार्य आणि समिधा दानही करतात.
या दिवसाच्या प्रसादासाठी सातवडा हिट्टू बनवला जातो. ज्यामध्ये केळी, पेरू, द्राक्षे, सफरचंद, दूध, तूप, तीळ, गूळ, काजू आणि तांदळाचे पीठ असते. दात नसलेले हे वृद्ध ऋषी सुद्धा सहज खातात.
यजुर्वेद उपकर्म विधि
सर्व प्रथम ऋषिमुनी थार्पणम पठण करतात आणि प्राचीन ऋषींची पूजा करतात.
बॅचलर ब्राह्मण संकल्पानंतर समिताचे दान करतात आणि कामो कर्षिताचा जप करतात.
मग कांड ऋषी थारपणमची पूजा कुटुंबातील वडील किंवा पंडित करतात.
प्रथेनुसार सर्व पुरुष रात्री हलके अन्न घेतात.
स्नानानंतर दुसऱ्या दिवशी सर्वांनी गायत्री मंत्राचा जप केला. हे 108 किंवा 1008 वेळा केले जाते.
यानंतर जेवणात सर्वांना अप्पम आणि इडली दिली जाते.
नैवेद्य म्हणून होमासाठी हिरवे हरभरे आणि ढाल प्रत्येकाला दिले जातात.
होम किंवा मंदिरात होम होतो. सर्वजण निघून गेल्यावर आरती केली जाते.
या दिवशी पायसम, वडा, भात, दही पचडी, कोसुमल्ली करी, बकव्हीट, ताक, रसम, सूप, चिप्स सर्वांना दिले जातात.